Waarom ultra welvaart en superkapitalisme tot ultra rechtse gedachten kan leiden: Een analyse van een (linkse) kunstenaar
De nacht na de provinciale staten verkiezingen begon met de uil van Minerva, de winnersspeech van Tierry Baudet. Ik lag al in bed maar hoorde de eerste 15 minuten nog totdat ik de radio getergd uit deed. Ik kon niet geloven wat ik zojuist allemaal hoorde. Ook realiseerde ik me gelijk dat dit allang niet nieuw meer is en dat het vreemd genoeg zelfs een beetje went om vreselijke en neerbuigende retoriek te horen sinds Pim Fortuin en Geert Wilders. Ook schieten termen als narcist en clown door mijn hoofd, termen die hem diskwalificeren als leider, alleen geldt deze diskwalificatie alleen in mijn hoofd en aangrenzende wereld. Er is nog een hele wereld waarin zijn hele gedachtegoed en voorkomen als een aanbeveling gelden en op gejuich kan rekenen.
Als kunstenaar behoor ik tot de linkse paria’s die de prachtige wereld van de ultra rechtse politicus ten gronde richt. Met mijn eeuwige honger naar subsidies en gestaar in het niets, om vervolgens stront voor goud te verkopen. Dus dat verleid mij vanuit mijn links idealistische oogpunt hierop te reageren en vooral ook te ageren. Ik denk dat het goed is dat we kleur bekennen!
Oh ja, er is een nieuwe term voor ultra rechts: klassieke romantiek. Baudet is een romanticus verpakt als dandy en met het hart van een geplaagde puber. Ik geef toe, het klinkt zoveel beter. En wat zou je er op tegen kunnen hebben? De oude Grieken die de democratie hebben uitgevonden, de Romeinen dit het op hun beurt (heel postmodern) hebben gekaapt voor hun eigen heilstaat. Wat een kunst en architectuur dat heeft opgeleverd! Wat een kennis hebben ze de wereld achtergelaten. Jammer alleen dat het in de jaren 30 en nu weer gebruikt wordt als excuus om de moderne (kunst en architectuur) wereld te verfoeien en als bewijs van zuiverheid en suprematisme, de rechtmatige erfgenamen van de oorsprong van de beschaving (met alle voorrechten van dien zoals het voorrecht anderen te mogen overheersen en uitbuiten).
Hoe kan het nou dat er zoveel mensen zich aangesproken voelen tot dit soort verdeel en heers politiek? Mijn hersens kraken want ik krijg het ergens niet rond. Laat ik de eerste zijn te erkennen dat er in Nederland ook mensen zijn die het moeilijk hebben, die misschien net rondkomen en zich door het leven moeten slaan (gelijk vele kunstenaars met hen). Ik voel compassie met die mensen, zoals ik compassie voel met iedereen die het zwaar heeft in de wereld. Ik denk ook dat er iets oneerlijks in het leven zit. Het bedeelt de een met succes en voorspoed en de ander met shit. Dat kan je niet recht praten. Maar, er is niet altijd iets of iemand of een systeem aan te wijzen waardoor het soms niet lukt. Noem het ook stom toeval, samenloop van omstandigheden maar noem het ook vooral het leven. Life is shit and than you die of Life is what you make it.
De linkse politiek heeft vooral sinds de 20steeeuw gevochten voor de onderste laag. Voor de emancipering van de arbeider. Afkomst was niet langer een reden om niet te studeren, of een goede baan te kunnen krijgen. Goede arbeidsvoorwaarden en koopkracht voor iedereen! Bedank de socialisten daarvoor, zonder hen hadden we nog een klassesysteem gehad. Ik zal er ook geen doekje om winden, ik kom ook uit een socialistische achtergrond (oh oh) en ik ben daar super trots op! In mijn beleving heeft het sociale denken ons denken breder gemaakt. Niet het eigen belang voorop maar het belang van velen als uitgangspunt voor een betere wereld. Waar het woord velen staat kan je allerlei andere woorden en thema’s invullen; klimaat (is van ons allemaal), vluchtelingen,(zouden we allemaal kunnen zijn) en gelijkheid (we willen allemaal gelijk zijn aan een ander). Als je dat als uitgangspunt neemt kom je uit op iets wat je voorzichtig leefbaarheid kan noemen. Helaas is ‘links’ de laatste jaren een besmet en vies woord geworden. Ten onrechte! Ik denk dat de haat jegens links ergens toch te maken heeft met het feit dat het morele gelijk toebehoort aan links en de zogenaamde gutmenschen ook. Dat is toch ook onuitstaanbaar als je daar zelf geen wezenlijk of beter antwoord daarop hebt.
Hoe kan het nou dat wij in ons veilige Europa en stikrijke Nederland kiezen voor het ultra rechtse gedachtegoed. Het gedachtegoed wat Europa de meest zwarte periode van de recente geschiedenis heeft in geholpen.
Ik heb daar wel een theorie over. De theorie van een bezorgde leek. Ik zal een paar kiemen noemen die volgens mij aan de wieg staan van het huidige rechtse denken.
Kiem 1- je groeit kansloos op omringt door succes propaganda. Achtergesteldheid is iets dat generaties lang in de familie zit. Als dubbeltje geboren, nooit een kwartje geworden. Teleurgesteld en geslagen door het leven.
Kiem 2- Als jouw vrienden en collega’s denken zo. Het is het enige ‘juiste’ te denken in jouw omgeving, je weet niet beter.
Kiem 3- slechte ervaringen met migranten omdat je in een Vogelaarwijk bent opgegroeid.
Tot zover de begrijpelijke kiemen
Kiem 4- Je hebt geen interesse in politiek, je wilt je er niet in verdiepen maar gelooft bovenal dat politici mensen zijn die jou hoe dan ook benadelen en zich zelf bevoordelen. Elke radicaal is welkom omdat die de gevestigde orde door elkaar schudt. Waar de tegenpartij staat interesseert je niet maar tegen buitenlanders en alles wat links is, lijkt altijd raak!
Kiem 5- Het ontbreekt je aan historisch besef
Kiem 6- Je ontbeert spiritualiteit (het besef dat alles verbonden is)
Kiem 7- Je bent per definitie ontevreden. Over jouw leven, jouw koopkracht (ten opzichte van anderen) wil er zelf niet echt iets aan veranderen maar je hoopt dat een ander voor jou de wereld gaat veranderen in een wereld waarin jij de boven-op-liggende partij bent.
Kiem 8- Je hebt het goed, zelfs welgesteld. Je komt voort uit de zelfde of zelfs hogere elite dan de elite die je haat. . Jouw idee wordt gevoed door de angst dat anderen jouw welvaart komen afpakken, je vragen te delen, of mee te denken aan een wereld waarin winstbejag niet het hoogste belang is.
Naast deze kiemen heb je als je het mij vraagt nog een aantal grote maatschappelijke veranderingen die bijdragen aan het ultra rechtse denken.
- De opkomst van het internet met daarbij een belangrijke rol voor de sociale media. Het onzichtbaar haatdragende en intolerante berichten verspreiden of ondersteunen doet denken aan het middeleeuwse dorpsplein. De openbare berechtingen en beschimping was in die tijd een uitje, even ontsnappen aan de dagelijkse sleur en nu ….. nog steeds. Mensen konden zich laven aan gruwlijkheden en lachen om degene op het schavot in de wetenschap dat zij daar zelf niet stonden. Lekker griezelen. Dit is door de anonimiteit van het internet in alle hoeken en gaten van de samenleving teruggekomen. Ik denk dat mensen face to face veel genuanceerder zijn dan in de anonimiteit.
- Scholing en democratie: ik vraag me af hoeveel tijd er nog wordt besteed aan staatsinrichting, democratie en het belang daarvan (rechten en plichten) burgerschap en maatschappijleer. Ik zou pleiten voor meer. Want het gevoel dat er ook achteloos. uit balorigheid of puur onderbuik gestemd kan worden vind ik een hele onaangename en enge gedachte.
- Politiek is te veel een circus geworden met de suggestie dat elk probleem on demand opgelost kan worden. Omdat er uiteindelijk altijd gepolderd moet worden is de teleurstelling in een partij ook nooit ver weg. Ik weet niet hoe dit tij gekeerd kan worden maar het zou echt weer over inhoud moeten gaan en niet over de waan van de dag en ook niet altijd over koopkracht. Koopkracht is het vaandel dat veel te hoog gehesen is. Koopkracht zegt namelijk niks over de staat van een samenleving alleen dat er KOOP kracht is. Er moet toch meer van waarde zijn in deze moderne wereld.
- Scholing deel 2: Hoe zit dat met geschiedenis? Is dat niet een ontzettend belangrijk vak dat aan het versloffen is?
- Scholing of interesse deel 3: Er is kennelijk gebrek aan kennis over andere beschavingen dan onze eigen beschaving. Het superioriteits denken wordt eenzijdig gevoed vanuit het idee dat de beschaving in Europa is ontstaan. En dat dat zou verklaren waarom wij de wereld naar onze hand hebben gezet in plaats van andersom. Dat wij een hogere soort zijn en moeten blijven. Als je hierin gelooft of je dat wijs laat maken is het moeilijk om anderen als jou gelijke te zien. Plus voedt het natuurlijk de angst dat ze het op een dag terug komen halen….
- Afname van het spirituele denken; geloven in iets groters, iets wezenlijks. Of dat nou een godswezen is of de oerknal, het geloof in een groter systeem stemt bescheiden en bevestigd tijdelijkheid en rentmeesterschap. Het afwijzen van een groter geheel maakt in theorie elk individu een ster van zijn eigen universum.
- Doorgeslagen kapitalisme en commercie: We hebben onze wereld aan de vrije markt geofferd. Ik zeg met opzet geofferd om dat de vrijemarkt heilig is verklaard. Wie daar aan tornt, tornt lijkt het wel aan de vezels van ons bestaan. Ik geloof wel in een zekere mate van vrije markt. Maar ik geloof ook in bescheidenheid. De ruimte die je mag en kan innemen ten opzichte van een ander, de natuur, flora en fauna. Ik geloof dat dat alles met elkaar in balans moet zijn om in harmonie te kunnen blijven leven. Dit past niet in de superkapitalistische manier van denken. Dat gaat uit van het ik. Dat gaat uit van eeuwige groei en expansie. Stilstaan is achteruitgang. En om te groeien moet er 24/7 geconsumeerd worden. Om succes te hebben moet je ON zijn. En als je niet mee kan komen ben je een sukkel, gehandicapt of over the hill en dat wil niemand zijn in deze tijd…
Deze factoren: extreme forums, politieke desinteresse, geldhonger en voortdurende competitiedrang maakt in mijn ogen zelfs een van de rijkste, welvarendste, veiligste en gelukkigste landen van de wereld kwetsbaar voor ongure populistische politici. Denken de kiezers van Forum van Democratie dat het Tierry Baudet echt om hen gaat? Dan komen ze van een kouwe kermis thuis. De keizers laten zich als gewillig slachtvee keer op keer misbruiken voor de machtshonger van ontevreden, boze, ‘elitaire’ narcisten. Die natte dromen krijgen van de gedachte aan een opgehitste geile massa die ze kritiekloos bewierookt. Die opgewonden wordt van het idee dat hij slimmer is en eloquenter is dan zijn electoraat. Die persoonlijk iets ‘recht’ (s) te zetten heeft en daar de politieke arena voor gebruikt. Die uren voor de spiegel staat te dromen van een wereld aan zijn voeten, naar bedienden en horigen (*zie ook de Romeinse beschaving). This is hun finest hour. Er worden door hen nieuwe vergezichten geschetst en een verlangen aangewakkerd naar een nieuwe ‘orde’ maar in werkelijkheid wordt niemand hier beter van. En in de laatste plaats niet de vluchtelingen, de kunstenaars, de architecten, de minima, het milieu, de dieren en onze kinderen. De wereld kan niet beter worden of groeien of ontwikkelen op onverdraagzaamheid en verdeeldheid. Dat is een contradictio in terminis.