(Click here for English version)
De titel van deze overdenking is losjes gebaseerd op de titel van het boek ‘De ondraaglijke lichtheid van het bestaan’ van Milan Kundera en het later verfilmde ‘The unbearable lightness of being’ door Philip Kaufman. Een filosofische roman waar diverse perspectieven op zaken als toeval en voorbestemming, politiek, kunst, liefde, seks, kitsch en natuurlijk de lichtheid van het bestaan worden belicht. Je zou Kundera een existentialist kunnen noemen zonder hoop. Sommigen noemen hem een postmodernist. Ik vond zijn titel, met een kleine wijziging, een passende titel.
Een docu-film op Netflix getiteld ‘The American Meme’ is de aanleiding tot het schrijven van dit stuk.
Meme myself and I
“The American Meme duikt in het ondiepe gedeelte van de moderne beroemdheid, influencers en media personages. Het toont leegheid en een onverwachte droefheid. Hun levens bestaan uit het voeden van een beest dat hun roem oppompt en hun ziel leegzuigt” (New Yorker).”Een fascinerende kijk in de merkwaardige aantrekkingskracht en levens van social media supersterren en reality beroemdheden.”(Irish Times)
Afgelopen weekend (zaterdag 02-03-2023) keek ik deze documentaire die ons mee liet kijken in de levens van influencers Paris Hilton(17miljoen volgers-geschat vermogen $4,5 miljard), Emily Ratajkowski,(30,2miljoen volgers-vermogen $8 miljoen), DJ Khaled (38 miljoen volgers-geschat vermogen tussen $10miljoen en $50miljoen), Josh Ostrovsky A.K.A. Fat Jewish(10.6miljoen volgers-vermogens claim $80miljoen) en Kirill Bichutsky A.K.A. Slut Whisperer (1 miljoen volgers- geschat vermogen $10miljoen). Dit was een kijkje in een oneindig schrijnende leegte. We konden het niet opbrengen het helemaal af te kijken.
Ze zijn gehaaid, sympathiek, schaamteloos, over the top en een soort van gewoon zonder specifieke talenten met een fanbase die alles wat ze doen op de voet volgt en kopieert. Ze zijn een merk, een lege huls rondom holle praatjes. Ze verkondigen het evangelie van schaamteloos egoïsme en commerciële partijen pikken graantjes mee van hun succes.
Als hongerige applaus-junkies gebruiken ze het ego als vliegwiel om het ‘zinloze’ bestaan goudgerand te laten lijken, met daaromheen een zorgvuldig geweven cultus die kwetsbaar is als glas.
Hun bereik is dusdanig groot dat het eigenlijk niet gezien kan worden als een onschuldig bijverschijnsel. Het zou minder erg, maar nog steeds erg, zijn als de morele en intellectuele lat niet zo vreselijk laag zou liggen. Maar elke invloed, dom of slim, op die schaal, zonder tegenspraak is gevaarlijk en ontwrichtend voor zowel de gemeenschap als voor de influencer zelf.
Een cynische opsomming van alle grote existentialistische problemen die momenteel wereldwijd spelen, geven duidelijke signalen en roepen veel elementaire vragen op. Bijvoorbeeld de vraag; wat ethisch handelen eigenlijk inhoudt.
Steeds meer mensen hopen snel rijk te worden door op de socials door te breken of in bitcoins te beleggen en ondertussen blijven vacatures onvervuld. Dromen van succes met weinig inzet en veel rendement en de hang naar instant bevrediging staan haaks op collectief denken. Collectiviteit is in deze context kennelijk iets wat je bewaard voor als jij anderen nodig hebt.
Hoeveel halfgoden kan een wereld verdragen voordat het ten onder gaat aan een gebrek aan empathie en compassie?
Er is iets geweldigs aan sociale media, iedereen krijgt de gelegenheid iets van zichzelf te maken. Maar het is ook een feeder van veel te grote ego’s. Naast inspirerende posts die dagelijks de wereld in gestuurd worden is er een diarree van totale onzinnigheid die onze aandacht vastgrijpt als een resusaap aan de borst van zijn kunstmatige moeder.
Hoe harder je schreeuwt, hoe groter de sensatie of het (potentiële) schandaal, hoe grover, naakter, opgeblazener, schaamtelozer, platter, rijker, vulgairder je bent, hoe meer aandacht je genereert. Aandacht equals succes, dus dat is lekker meesurfen op de golven van het algoritme.
Door een vreemde wetmatigheid van sociale media krijgt dit menstype veel te veel invloed. Ik zie dat het een cultuuromslag veroorzaakt in alle lagen van de samenleving, een cultuuromslag van de schoolbanken tot in de politiek. Zie hier het begin van een onttakeling van een gezonde samenleving en democratie.
Of ik The American Meme een aanrader zou noemen? Misschien wel als een zure appel waar je even doorheen moet.